به گزارش کارآفرین نیوز؛ روغن نباتی یکی از موادغذایی پر مصرف است که در اکثر غذاها از آن استفاده می شود و جزو کالاهایی است که نیاز روزمره مردم به حساب می‌آید.

بررسی تازه‌ترین گزارش‌های رسمی مرکز آمار و گمرک ایران، از جریان قیمت و واردات این کالا در سال گذشته نشان می‌دهد در اسفندماه سال گذشته متوسط قیمت روغن مایع ۹۰۰ گرمی، ۱۵ هزار و ۶۰۰ تومان ثبت شده بود و تا ۲۶ هزار و ۲۰۰ تومان هم قیمت خورده در حالی که قیمت آن در اسفندماه ۹۸ حدود ۸۶۰۰ تومان گزارش شده بود.

بر این اساس قیمت این کالا نسبت به بهمن سال گذشته ۷.۹ درصد و در مقایسه با اسفند ۹۸ بیش از ۸۰ درصد افزایش قیمت دارد.

در مورد روغن جامد نیز هر کیلو از آن در اسفند ۹۸ حدود ۹۱۰۰ تومان قیمت خورده که در بهمن ماه سال قبل به ۲۱ هزار و ۷۰۰ تومان و در اسفندماه متوسط ۲۲ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است که البته تا بیش از ۳۳هزار تومان هم برای آن ثبت شده است. بر این اساس قیمت هر کیلو روغن جامد در اسفند سال قبل ۴.۲ درصد در مقایسه با بهمن و ۱۴۶.۶ درصد نسبت به اسفند ۹۸ گران شده است.

واردات ۹۰ درصدی مواد اولیه روغن خوراکی

در رابطه با واردات روغن و مواد اولیه آن باید یادآور شد که این کالا از جمله پنج قلم دریافت کننده ارز ۴۲۰۰ تومانی است که برای سال جاری هم پرداخت نرخ ارز ترجیحی به آن ادامه خواهد داشت.

طبق آمار گمرک در سال گذشته حدود ۲۳ میلیون تن کالای اساسی در پنج قلم واردات انجام شده که بیش از ۳ میلیون تن آن مربوط به روغن و مواد اولیه آن است؛ به طوری که  دو میلیون و ۳۴۰ هزار و ۱۵۸ تن دانه روغنی به ارزش یک میلیارد و ۲۴۹میلیون و ۷۳۹ هزار دلار و  همچنین برای روغن خوراکی، نیمه جامد، مایع و خام یک میلیون و ۱۸۴هزار ۷۸۹تن به ارزش یک میلیارد و ۶۷ میلیون دلار از گمرک ترخیص شده است.

این در حالی است که در آخرین موجودی اعلامی از کالاهای اساسی مشخص شد که تا اواسط فروردین بیش از ۳۴۰ هزار تن روغن خام و بالغ بر ۳۵۵ هزار تن دانه های روغنی در گمرک و بنادر دپو شده است. مصرف روغن خام کشور ماهانه ۱۰۰ هزار تن است.

بر اساس اعلام شرکت بازرگانی دولتی ایران؛ به دلیل وابسته بودن تولید روغن خوراکی به واردات مواد اولیه آن، امسال برنامه اختصاص یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار ارز برای روغن خام وجود دارد که باید ۱.۹ میلیون تن واردات روغن خام انجام شود تا بازار این محصول تنظیم شود. معاون اقتصادی وزیر کشور نیز اخیرا در این باره گفت که ۹۰ درصد مواد اولیه روغن خوراکی وارداتی است.

خوداتکایی با واردات؟

از سوی دیگر؛ واردات روغن خوراکی چالش ها و مشکلات متعددی را برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کرده است. ظرفیت تولید داخل برای دانه های روغنی و تولید روغن خوراکی مناسب به نظر می‌رسد اما واردات روغن، این بخش از  اقتصاد کشور را مختل کرده است. وقتی حجم روغن وارداتی خوراکی افزایش پیدا کند می توان انتظار داشت که قیمت این محصولات ارزان‌تر از روغن‌های خوراکی تولید داخل باشد و این یعنی مصرف کننده‌ها از روغن وارداتی، استقبال بیشتری خواهد کرد این در حالی است که گفته می‌شود ایران در تولید روغن خوراکی به خوداتکایی رسیده است اما عناوین مختلف خبری گزارش کرده‌اند که حدود ۹۰ درصد از روغن‌های خوراکی کشور روغن های وارداتی هستند.

واردات از کدام کشورها؟

در نیمه اول سال ۹۸ حدود ۸۰۰ هزار تن روغن خام به کشور وارد شد که ۱۰ درصد نسبت به سال قبل، افزایش داشته است. واردات روغن خوراکی از نوع روغن خام آفتابگردان از کشورهای اوکراین، ایتالیا، ترکیه، روسیه، سنگاپور، سوئیس و امارات متحده عربی به ایران انجام می شود و کشورهایی که صادرات روغن خام سویا را به ایران انجام می دهند شامل کشورهای برزیل، سوئیس، هلند، ترکیه، آلمان و آرژانتین هستند. به طور کلی آمار واردات روغن ها از کشورهای ترکیه و سوئیس، بسیار بیشتر از سایر کشورهای صادرکننده بوده است.

سرانه مصرف روغن خوراکی

مصرف بیش از اندازه روغن باعث شده کشور به واردات روغن خوراکی وابستگی شدید پیدا کند. این مسئله هم در  وضعیت اقتصادی کشور نقش دارد و هم سلامت خانواده ها را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر منابع خبری را در این باره جستجو کنید به عبارت هایی نظیر “سرانه مصرف روغن” می‌ رسید که آمار ثبت شده وضعیتی نگران کننده را نشان می دهد.

بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت ایران، در سالهای اخیر سرانه مصرف روغن خوراکی در کشور نزدیک ۱۸ کیلوگرم بود که بیش از ۸ کیلوگرم بالاتر از متوسط جهانی است این یعنی افراد با خطرات سلامتی نظیر بیماری ‌های قلبی، افزایش وزن، دیابت، فشار خون و غیره مواجه هستند.

بی‌رغبتی کشاورزان به کشت دانه‌های روغنی

بسیاری براین باورند که بدعهدی دولت در اجرای قانون خرید تضمینی محصولات کشاورزی از جمله دانه های روغنی موجب شده تا کشاورزان رغبتی به کشت نداشته باشند.

چندی پیش جواد وفابخش معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی ابزار قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی را مهم ترین فاکتور برای پایداری تولید و بی نیازی از واردات دانست.

وی معتقد است که واردات ارزان قیمت، خوداتکایی روغن در داخل را دچار چالش کرده که با حذف ارز ترجیحی به نظر می‌رسد دیگر به سبب مقرون به صرفه نبودن واردات، واردکنندگان به این سمت و سو نروند.

اما تولید دانه های روغنی که می تواند از عوامل مهم در تولید روغن خوراکی و تعیین قیمت آن باشد همواره در چالش بوده است، بخشی از این چالش به قیمت این محصولات برمی‌گردد که بدعهدی دولت و وزارت جهاد کشاورزی در امر خرید تضمینی محصولات کشاورزی موجب شده تا استقبالی از کشت محصولاتی همچون دانه های روغنی نشود که با این وجود جای این سوال مطرح است که چرا دولت بر مبنای تورم و هزینه واقعی تولید، نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی را اعلام‌نمی کند؟

حدود ۹۰ درصد مواد اولیه روغن مصرفی ما از خارج از کشور وارد می‌شود و لازم است کشت دانه‌های روغنی در دستور کار وزارت جهادکشاورزی قرار بگیرد زیرا سالانه برای تامین روغن خام مورد نیاز کشور بین یک میلیارد تا ۱.۲ میلیارد دلار ارز از کشور خارج می شود.

با وجود برنامه ۱۰ ساله برای خوداتکایی در تولید دانه های روغنی، باید در پایان این ۱۰ سال حداقل ۷۰ درصد نیاز کشور به روغن در داخل تأمین شود؛ بیشترین تمرکز در این زمینه روی محصول کلزاست، چرا که این دانه در پاییز کشت می‌شود و از نزولات جوی استفاده می‌کند، بنابراین به حل بحران کم آبی کشور نیز کمک خواهد شد.

با گذشت حدود چهار سال از اجرای این طرح، پیش بینی‌های مسوولان وزارت جهاد کشاورزی تاکنون محقق نشده و عقب‌ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده می‌شود.

به عبارت دیگر طی این سال‌ها میزان خوداتکایی تنها حدود ۱۰ درصد رشد کرده و از ۶ درصد به ١٦ درصد رسیده است. همچنین وضعیت موجود نیز گویای این نیست که بتوانند در مدت باقی‌مانده عقب‌ماندگی ایجادشده را جبران کنند و به اهداف برنامه دست یابند.
به گفته مسوولان وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۴، حدود ۹۶ درصد از روغن مورد نیاز کشور، وارداتی بود و ۶ درصد تولید داخل محسوب می‌شد و در حال حاضر ۱۶ درصد روغن مورد نیاز کشور تولید داخل است.