تجربه مسکن‌سازی در مقیاس بزرگ در ایران نشان داده است که نداشتن پیوست‌های مهم مانند پیوست زیست محیطی و پیوست فرهنگی عامل شکست پروژه‌ها خواهد بود و عمل به آنها نیز سبب به یادگار ماندن بناهای ماندگار خواهد بود.

جهان درآستانه تحولات جدی اکولوژیک قرار دارد همین چند سال پیش وقوع پاندمی‌ها را تنها در افکار تئوری توطئه و فیلم‌های تخیلی تصور می‌کردیم اما امروز برای همه ما خاطره‌ای تلخ، نزدیک و حتی محتمل برای آینده است.

در عین حال، وقوع سیل‌های مهیب، زلزله‌های ویرانگر و دیگر مخاطرات طبیعی را شاید به نوعی بتوان پاسخ سخت طبیعت به بشر قلمداد کرد، لذا در پروژه‌های توسعه‌ای و اقدامات آتی یقینا نقش پیوست زیست محیطی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

امروزه هر طرح توسعه‌ای که طرح بررسی اثرات زیست محیطی موسوم به EIA را نداشته باشد محکوم به شکست است، از این رو باید پا را فراتر نهاد و به تدوین استراتژی‌های زیست محیطی SEA روی بیاوریم.

به طور یقین گذشتگان ما که با نیت خیر، صنایع بزرگ مقیاس را در اصفهان بنا کردند مانند مهندسانی که سازه و سدهای بزرگ را در حوزه آبریز دریاچه ارومیه ساختند، فکر نمی‌کردند روزی زاینده رود را خشک کنند و شاید پنجاه سال پیش توهم خشک شدن هامون به ذهن هیچ کنشگری نمی‌رسید، اما امروز صحبت از بیلان منفی سطح آب خزر مطرح می‌شود، پس باید یک گام جدی برای توسعه پایدار برداریم و در سطح تدوین استراتژی موارد محیط زیستی را بررسی کنیم.

برای پیاده‌سازی طرح‌های توسعه‌ای دولت مانند ساخت انبوه مسکن، به پیوست‌های محیط زیستی که عامل ایجاد توسعه، نه مانع آن است، نیازمندیم. امروزه ارزیابی‌های محیط زیستی به طور فزاینده‌ای به عنوان بخشی از فعالیت‌های توسعه بکار گرفته می‌شوند. انجام ارزیابی محیط زیستی طرح‌ها یکی از راه‌های قابل قبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار بوده و می‌توان براساس آن آثار بالقوه محیط زیستی که در اثر اجرای طرح‌ها پدیدار می‌شود را شناسایی و با گزینه‌های مختلف اقدام به حل آنها کرد. از این رو با توجه به اهمیت این امر، روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی ایجاد شده است. در این میان ارزیابی محیط زیستی راهبردی، یک فرایند و رویکرد سیستماتیک و نوین است که شناسایی، پیش‌بینی و ارزیابی اثرات و پیامدهای محیط زیستی را در عالی‌ترین سطوح تصمیم‌گیری مدنظر قرار می‌دهد.

ارزیابی استراتژیک، روشی برای بهبود فرایند تصمیم‌گیری‌ها، سیاست‌گذاری و در نهایت برنامه‌ریزی است. امروزه در بسیاری از کشورها این نوع ارزیابی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت محیط زیست و به منظور ادغام ملاحظات محیط زیستی در فرایند برنامه‌ریزی و توسعه در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری در کانون توجه قرار گرفته است. از ارزیابی راهبردی محیط زیستی می‌توان به عنوان مهمترین ابزار در خدمت فرآیند توسعه پایدار استفاده کرد، روند توسعه را به سمت پایداری سوق داد و کلیه شاخص‌های مربوط به پایداری را بهبود بخشید.

همچنین ارزیابی استراتژیک محیط زیست می‌تواند به عنوان یک ابزار مهم برنامه‌ریزی، در دسترس برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد تا بر اساس آن بتوانند اثرات بالقوه زیست محیطی را که در نتیجه اجرای طرح‌های توسعه و برنامه‌های عمرانی پدید می‌آیند، شناسایی کرده و گزینه‌های منطقی جهت رفع یا کاهش آنها را پیشنهاد کنند.

باور داشته باشیم؛ وقت آن فرا رسیده است که با کمک دانشمندان جوان ایرانی می‌توانیم مدلی از توسعه پایدار را برای این فلات تدوین کنیم که تا سال‌ها به عنوان ریل و مسیر توسعه در تاریخ این آب و خاک به یادگار بماند.