به گزارش کارآفرین نیوز؛ تا چندین سال پیش از این کاشت و پرورش پسته بیشتر در استان‌های کرمان، یزد و خراسان متداول بود که مواجهه با محدودیت‌های شدید آبی در استان کرمان باعث شد کشت و کار پسته به سایر استان‌های پرآب‌تر نیز گسترش یابد. امروزه در اکثر استان‌های ایران کشت و پرورش پسته در حال توسعه است.
مهمترین مناطق کشت پسته در ایران استان‌های کرمان، یزد، خراسان، فارس، سمنان، سیستان و بلوچستان، مرکزی، اصفهان، قزوین و تهران است. دامغان، رفسنجان، زرند شهر کشکوییه، سیرجان، بوئین زهرا، انار و نی ریز مراکز اصلی تولید پسته در ایران به‌شمار می‌آیند و ۸۰ درصد پسته‌ی تولیدشده در ایران، از این مناطق به‌دست می‌آید.
به گفته دست اندرکاران تولید پسته، بازار داخلی ،۲۰ هزار تن در سال است و بطور متوسط هر خانواده ایرانی سالیانه ۲ کیلوگرم پسته مصرف می کند و در عین حال بیش از ۹۰ درصد تولید پسته به کشورهای مقصد صادر شود.
البته صادرات پسته از سال ۹۷ به بعد در حال کاهش است بطوریکه در سال ۹۳ بیش از ۵۴ درصد این محصول صادر می شد اما در سال ۹۸ میانگین صادرات پسته به ۳۹ درصد رسید و صادرات کمتر شد در حالیکه در بورس نیز بیشتر از ۱۰ درصد محصول پسته را نمی توان عرضه کرد، با همه این شرایط، صادرات پسته می تواند دو میلیارد دلار ارزآوری برای کشور داشته باشد.
ایران در سال ۹۹ توانست ۱.۱ میلیارد دلار پسته صادر کند که نسبت به سال ۹۸ به لحاظ وزنی ۹۷.۴ درصد و به لحاظ ارزش ۵۵.۸ درصد رشد یافته است.
دو کشور اصلی تولید کننده در جهان
ایران و آمریکا ، دو کشور اصلی در زمینهٔ تولید و صادرات پسته در جهان به‌شمار می‌روند. به‌طوری‌که حدود هفتاد تا هشتاد درصد تولید سالانه پسته در اختیار این دو کشور بوده‌است. در آمریکا سالیانه ۱۵ هزار هکتار زمین به باغات پسته آمریکا اضافه می شود و در ایران نیز سالیانه ۱۲ هزار هکتار به سطح زیر کشت این محصول اضافه می شود . پس از ایران و آمریکا کشورهایی مانند ترکیه، سوریه، افغانستان، آرژانتین، استرالیا، مصر، یونان، لبنان، ایتالیا، مراکش، اسپانیا و تونس نیز جزو تولیدکنندگان پسته هستند که اغلب آنها به دلیل تولید اندک، صادرات ندارند و پسته تولید شده در این کشورها، مصرف داخلی دارد.
نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده‌است نشان می‌دهد، تقریباً نیمی از پسته توزیع شده در جهان در سال ۲۰۱۹ توسط ایالات متحده آمریکا تأمین شده‌است که دلیل آن افت تولید پسته در ایران به میزان ۷ درصد بوده‌است. دلایل این کاهش تولید تحریم‌های تجاری آمریکا علیه ایران، تغییرات آب و هوایی و ضعف در مدیریت اقتصادی و آبیاری بوده است .در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ میلادی، ایران، آمریکا، ترکیه، سوریه و اتحادیه اروپا، پنج تولیدکننده اصلی پسته در جهان بوده‌اند.
تولید کنندگان وارد کننده!
ممکن است تصور بر این باشد که کشورهای تولیدکننده پسته، واردات ندارند این در حالی است که آمریکا و ترکیه علیرغم اینکه جزو تولیدکنندگان بزرگ هستند اما پسته هم وارد می کنند.؛ زیرا می‌توانند پسته صادراتی خود را به کشورهایی مانند چین بفرستند تا با نیروی کار ارزان، کار مغز کردن پسته را انجام دهند!
این روش سودآوری برای این کشورها باعث شده کشوری مانند ترکیه علیرغم اینکه در سال زراعی ۲۰۱۹-۲۰۲۰ با کاهش تولید ۶۰ درصدی مواجه باشد، اما ۲۳۵ درصد افزایش صادرات داشته باشد. جالب این است که این رشد با میزان صادرات ایران به ترکیه همخوانی دارد و مشخص است که این کشور، با ایجاد ارزش افزوده بر روی پسته ایران، به سودآوری مناسبی از طریق صادرات آن دست می یابد.
در عین حال، بیشترین واردات پسته به کشورهایی مانند هنگ کنگ، چین، آلمان و بلژیک صورت می گیرد که برخی از آنها مانند هنگ کنگ در واقع مصرف کننده نیستند و پسته وارد شده را مجددا صادر می کنند.
نقش اقتصادی این کار زمانی مشخص می شود که آمریکا به دلیل رقابت تجاری اقتصادی که با چین دارد مدتهاست صادرات پسته به هنک کنگ را پایین آورده تا مانع دستیابی این کشور به سود حاصل از صادرات مجدد پسته شود در حالیکه آمارها بیانگر این است که حجم زیادی از پسته ایران به ترکیه و امارات متحده عربی صادر شده، کشورهایی که این محصول را مجددا صادر می کنند و به حجم زیادی از سودآوری از طریق واسطه گری و انتقال پسته ایران می رسند.
گرفتاری در نوسانات ارزی
یکی از گرفتاری های صادرکنندگان، نوسانات ارز در داخل کشور است بطوریکه باعث افزایش هزینه های صادرکنندگان و همچنین عدم امکان عقد قرادادهای بلندمدت شده است.صادرکنندگان پسته عدم امکان برنامه ریزی در شرایط نوسانات ارزی را یکی از مهمترین مشکلات خود می دانند و بر ثابت ماندن ارز برای صادرات تاکید دارند.
ایجاد نااطمینانی در رابطه با قیمت پسته و میزان پرداخت ها بابت خرید و فروش پسته در آینده منجر به افزایش هزینه برای صادرکنندگان ریسک گریز می شود و آنها را به سمت کاهش تجارت خارجی سوق می دهد و نهایتا میزان صادرات را کاهش می دهد.
نقش تعرفه های گمرکی در صادرات
تعرفه های گمرکی کشورهای واردکننده نقش مهمی در تعیین مقصد صادرات است. در حال حاضر بازار ۵۰۰ میلیون نفری اوراسیا دارای تعرفه های گمرکی صفر برای ایران است اما ایران نتوانسته از این پتانسیل به خوبی استفاده کند در صورتی که صادرکنندگان پسته برای آنکه محصول خود را به چین صادر کنند ناچارند از طریق کشورهای واسط مانند افغانستان، ترکیه یا هنگ‌کنگ این کار را انجام دهند تا مشمول تعرفه‌های تجاری سنگین چین برای واردات از ایران نشوند.
علاوه بر این، نزدیکی کشورهای اوراسیا به ایران باعث می شود که هزینه حل و نقل کاهش یابد و دسترسی ایران به بازارهای دیگر مانند چین و اروپا را ساده نماید.
البته تاجران کشورهای اوراسیا برای معامله با ایران، تحریم ها را یکی از موانع خود می دانند که باعث شده رغبت چندانی نداشته باشند و حتی برای تهاتر کالا به کالا محدودیت هایی دارند.
اما از آنجا که محدودیت های بازار عراق و ترکیه کمتر است تولیدکنندگان ایرانی پسته خود را از طریق این دو کشور و تحت برند این کشورها به بازار جهانی عرضه می‌کنند.
خندانِ غمگین
هر چند پسته ایرانی دارای برخی مزایاست و در میان پسته های دنیا پسته ایران بهترین کیفیت را دارد اما برخی مشکلات بر سر راه صادرات پسته، مانع شده که ظرفیت مناسبی از صادرات محقق شود.
بالاترین مصرف گزارش شده در مورد مصرف پسته در دنیا ۵۵۰ هزار تن بوده است در حالیکه آمریکا ۴۰۰ هزار تن و ایران ۳۰۰ هزار تن پسته تولید می کنند که از کشش بازار، بیشتر است. علاوه بر این دو رقیب، ترکیه نیز سالانه بیش از ۱۵۰ هزار تن تولید دارد و برای به دست گرفتن بازارهای مقصد با یکدیگر رقابت دارند.
موانع و مشکلات صادرات پسته را باید در موضوعاتی مانند عدم اعطای اعتبار به صادرکنندگان یا اعطای اندک این اعتبار، عدم سرمایه‌گذاری برای صادرات ، عدم عقد قرارداد با حجم بالا و مدت زمان طولانی به دلیل ریسک بالای صادرات پسته در ایران، ضعف سیستم حمل و نقل، بالا بودن تعرفه صادرات پسته فرآوری شده در گمرکات کشورهای خارجی، استفاده از روش های سنتی در تجارت بین الملل و البته نوسانات نرخ ارز جستجو کرد که باید برای توسعه روند صادرات پسته به ارائه راهکار اندیشید تا بازارهای جهانی را که ایران طی دهه ها در اختیار داشته، از دست ندهد و قدرت پسته ایرانی در رقابت جهانی کاهش نیابد.
نظر شما