به گزارش کارآفرین نیوز، شاید تا پبش از شیوع کرونا و اختلالات در زنجیره‌های تامین، مفهوم جهانی‌سازی چندان عمومیت نداشت. به دنبال افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک که متعاقب پاندمی و سپس جنگ روسیه و اوکراین با عوارض و عواقب تاثیرگذار آنها اتفاق افتاد کشورهای جهان به تکاپو افتاده‌اند تا از وقوع اختلالات زنجیره‌های مختلف تامین در مرزهای داخلی خود پیشگیری کنند. به همین منظور، تلاش می‌کنند تجارت بین‌الملل را به صورت محدود با کشورهای هم‌پیمان یا کشورهای همسایه یا نزدیک پیش ببرند.

صندوق بین‌المللی پول در گزارشی، چرخش مسیر اقتصاد بین‌الملل از جاده جهانی‌سازی به مسیر کاهش شتاب رشد اقتصادی را ترسیم کرده است.

گشودگی تجارت پس از جنگ جهانی دوم افزایش یافت اما به دنبال بحران‌های مالی در اقتصاد جهان، سرعت شتابان جهانی‌سازی به شدت کاهش یافته است، اتفاقی که آن را اسلوبالیزیشن (Slowbalization) می‌خوانیم و تقریبا در خلاف جهت گلوبالیزیشن حرکت می‌کند.

گردش آزاد ایده‌ها، افراد، کالاها، خدمات و سرمایه در داخل مرزها به انسجام داخلی منجر می‌شود. اما همین روند گردش آزاد در حارج از مرزها و بین کشورهای مختلف جهان که به نام جهانی‌سازی می‌خوانیم؛ همیشه با نوسانات روندی در دهه‌های مختلف روبرو بوده است که به جرات می‌توان گفت این نوسانات در میزان و کیفیت جهانی‌سازی در برهه‌های مختلف با پیش‌زمینه و دلایل سیاسی اتفاق افتاده‌اند.

این دو روند در مرکز تصمیمات سیاست‌سازان برای درک و حل و فصل شکاف اقتصاد جغرافیایی قرار گرفته است؛ موضوعی که به عدم انسجام ختم می‌شود و در نهایت، زندگی و جان میلیاردها انسان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

با نگاهی به داده‌های آماری صد و پنجاه سال گذشته و با استفاده از شاخص‌های گشودگی تجاری، مقاطع زمانی مهم و پررونق جهانی‌سازی به صورت واضح قابل ردیابی است. شاخص گشودگی تجاری؛ به مجموع میزان صادرات و واردات تمام اقتصادها نسبت به تولید ناخالص داخلی در جهان اطلاق می‌شود.

تقریبا در یک دوره ۱۵ ساله (یک دهه و نیم) پس از بحران مالی در جهان، جهانی‌سازی تا حدودی ثابت ماند که به این دوران، «کندسازی» یا اسلوبالیزیشن اطلاق می‌شود.

دوران مختلف جهانی سازی

هر یک از ۵ مقطع زمانی در چارت جهانی‌سازی صندوق بین‌المللی پول با شرایط متفاوت اقتصادی، قدرت‌های مالی مختلف، قوانین و مکانیسم‌های گوناگون برای روابط مالی و اقتصادی میان کشورها تعریف و شناخته می‌شوند.

صنعتی‌سازی

عصر صنعتی به دورانی اطلاق می‌شود که استانداردهای طلا موجب تسهیل در تجارت جهانی شده بود. استاندارد طلا (Gold Standard)؛ به سیستم پولی بر پایه طلا اطلاق می‌شود که دولت، آزادانه اجازه تبدیل پول به طلا و بالعکس را می‌دهد. آرژانتین، استرالیا، کانادا، اروپا و آمریکا از کشورهای حاکم بر این دوران اقتصاد بین ‌الملل بوده‌اند.

این دوران با پیشرفت و توسعه حوزه حمل و نقل بود که موجب کاهش هزینه‌های تجاری و تقویت حجم تجارت بین‌الملل شده بود.

فاصله میان دو جنگ

در فاصله پایان جنگ جهانی اول و آغاز جنگ جهانی دوم (Interwar)، روند معکوس در جهانی‌سازی اتفاق افتاد که تنش‌های بین‌المللی و افزایش حمایت‌گرایی؛ عمده دلیل این وارونگی بوده است. حمایت‌گرایی؛ حمایت از تولید داخلی را توصیف می‌کند.

به رغم تمام تلاش‌های جامعه ملل (سازمان ملل کنونی) برای همکاری‌های چندجانبه، تجارت به صورت منطقه‌ای در میان مرزهای تجاری جریان یافت و استاندارد طلا به بلوک‌های ارز رایج تبدیل شد.

برتون وودز

پس از جنگ جهانی دوم براساس توافقنامه برتون وودز (Bretton Woods) با امضای بسیاری از کشورهای بزرگ، ‌ دلار به عنوان جانشینی برای استاندارد طلا معرف شد و بدین ترتیب، دلار به عنوان ارز ذخیره در جهان معرفی شد.

در این دوران به واسطه رونق دلار، آمریکا به عنوان قدرت اقتصادی برتر ظاهر شد.

بازیابی اقتصادی پس از جنگ و آزادسازی تجارت، زمینه را برای پیشرفت سریع در اروپا، ژاپن و کشورهای در حال توسعه فراهم ساخت و بسیاری از کشورها نیز کنترل سرمایه را تسهیل کردند.

اما بالاخره سیاست‌های پولی و مالی انبساطی آمریکا که از هزینه‌های اجتماعی و نظامی نشات گرفته بود ناپایداری سیستم را موجب شد. آمریکا در اوایل دهه ۱۹۷۰، به قابلیت تسعیر دلار – طلا پایان داد و بسیاری از کشورها به سوی نرخ ارز شناور تغییر مسیر دادند.

آزادسازی

در دوران تجارت آزاد یا همان آزادسازی تجارت، حذف تدریجی موانع تجاری در چین و سایر اقتصادهای بزرگ بازارهای نوظهور و همچنین همکاری‌های بی‌سابقه در اقتصاد بین‌الملل به وقوع پیوست که اتحاد جماهیر شوروی سابق را نیز شامل می‌شد.

آزادسازی، بنای اصلی روند فزاینده تجاری در این دوران را تشکیل می‌داد. این روند به تشکیل سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال ۱۹۹۵ منجر شد که به عنوان ناظر چندجانبه در توافقات، مذاکرات و اختلافات تجاری بدل شد.

جریان سرمایه برون مرزی افزایش یافت که بر پیچیدگی و درهم‌تنیدگی سیستم مالی جهان افزود.

کندسازی

کندی شتاب رشد اقتصادی (Slowbalization) که در نتیجه بحران‌های مالی جهانی اتفاق افتاده است همچنان ادامه دارد؛ دورانی که با ویژگی کندی طولانی رشد اقتصادی و همچنین اصلاحات اقتصادی حادث شده است و بستری برای کاهش حمایت‌های سیاسی از تجارت آزاد در بحبوحه تنش‌های ژئوپلیتیک فراهم کرده است.

اتفاقی که می‌تواند موجب بروز و تشدید بحران‌های حادتری در زنجیره‌های مختلف تامین شود و پیش‌بینی‌های سازمان‌های بین‌المللی را از وقوع گرسنگی و فقر در جهان به واقعیتی تلخ نزدیک کند.